|
پوختەیەک دەربارەی ههرێمی کوردستان
-
هەرێمی کوردستان کە ژمارەی دانیشتوانی پێنج ملیۆن و 200 هەزار کەسە و لە هەر چوار پارێزگای هەولێر، سلێمانی، دهۆک و ههڵهبجه پێکدێت، کە ڕووبەری هەرسێکیان پێکەوە نزیکەی چل هەزار کیلۆمەتری چوارگۆشەیە – کە گەورەترە لە ڕووبەری هۆڵەندا و چوارجار بە قەد ڕووبەری لوبنانە. ئەم ئامارە تەنیا پارێزگاکانی ژێر دەسەڵاتی حکومەتی هەرێمی کوردستان لە خۆدەگرێت و ناوچە کوردستانییەکانی دەرەوەی ئیدارەی هەرێم له سنووری پارێزگاكانی نهینەوا، سهلاحهدین، كهركوك و دیالا له خۆ ناگرێت.
-
جوگرافیای هەرێم هەمەچەشنە کە پێکدێت لە دەشتایی گەرم و وشک تا دەگاتە ناوچەی شاخاوی فێنک وە کانیاوی سروشتی و بارینی بەفر لە زستان.
-
گەشتیارانی بیانی زۆر بە گەرمی پێشوازیان لێدەکرێت. میدیای نێودەوڵەتی و بازرگانان لەنێوان ئەو ژمارە زۆرەی گەشتیارانن کە سەردانی کوردستان دەکەن، وەهەروەها ئەو کوردانەی لە هەندەران دەگەڕێنەوە.
-
لە ماوەی جەنگی ئازادکردنی عیراق، تەنانەت تاکە سەربازێکی هێزی هاوپەیمانان لە کوردستان نەکوژراوە،وە هیچ کەسێکی بیانیش نەڕفێندراوە لەناوچەکانی ژێر دەسەڵاتی حکومەتی هەرێمی کوردستان. بەهاوکاری هاوڵاتیان، هێزە ئەمنییەکانی هەرێمی کوردستان ئاسایش و سەقامگیری ناوچەکەیان پاراستووە لەوەتەی هێزەکانی هاوپەیمانان بەرپرسیاریەتی ئاسایشی ناوچەکەیان بە فەرمی لە ئایاری 2007 ڕادەستی حکومەتی هەرێمی کوردستان کردەوە.
-
حکومەتی هەرێمی کوردستان، دەسەڵاتی جێبەجێکاری بەگوێرەی یاساکانی هەرێمی کوردستان پەیڕەودەکات کە داڕێژراون لە لایەن پەرلەمانی کوردستان - کە بەشێوەیەکی دیموکراسی لە لایەن هاوڵاتیانی هەرێمی کوردستان هەڵبژێردراوە. وەهەروەها کابینەی هەشتەمی حکومەتی هەرێمی کوردستان بە سەرۆکایەتی سەرۆک وەزیران نێچیرڤان بارزانی لە بەهاری 2014 دەستبەکاربووە.
-
دەستووری عیراقی فیدڕاڵ دانی ناوە بە حکومەتی هەرێمی کوردستان، پەرلەمانی کوردستان وە گشت دامەزراوە فەرمییەکانی تری هەرێمی کوردستان. بەهەمان شێوە، هێزەکانی پێشمەرگە وەک پاسەوانی سنووری هەرێم دەناسێنێت.
-
کابینەی هەشتەمی حکومەت، کە حکومەتی هاوپەیمانیە چەندین پارتی سیاسی لە خۆدەگرێت کە ڕەنگدانەوەی هەمەچەشنایەتی دانیشتوانی هەرێمی کوردستانەو نەتەوەکانی کلدانی، ئاشووری، سریانی، تورکمان، یەزیدی، عەرەب و کورد تێیدا بە تەبایی پێکەوە دەژین.
-
زیاتر لە سەدا شەست و پێنجی لادێیەکانی کوردستان دووبارە بوژاونەتەوە دوای وێرانکردنیان لەسەر دەستی ڕژێمی سەدام حوسین، لە ماوەی کەمپینی ئەنفال کە لە ساڵانی هەشتاکان دژ بە گەلی کورد ئەنجامدرا.
-
زمانی کوردی بنچینەکەی بریتیە لە زمانی هیندۆ ئەوروپیەکان و لە خێزانی زمانە ئێرانییەکانە، وەک فارسی و پەشتو، جیاوازە لە عەرەبی. سۆرانی و کرمانجی دوو زاراوەی سەرەکی زمانی کوردیین.
-
یازدە زانکۆی گشتی لە هەرێمی کوردستان بوونیان هەیە لەگەڵ چەندین زانکۆی ئەهلی مۆڵەت پێدراو. هەندێک لەو زانکۆیانە، ئینگلیزی وەک زمانی سەرەکی فێرکردن و تاقیکردنەوە بەکاردەهێنن، بەرچاوترینیان زانکۆی کوردستان هەولێر و زانکۆی عیراقی ئەمریکی سلێمانییە.
-
یاسای وەبەرهێنانی بیانی لە هەرێمی کوردستان لە حزیران 2006 پەسەندکراوە، کە پاداشتی بەرچاو دابیندەکات بۆ وەبەرهێنەرانی بیانی وەک پێدانی زەوی، لێبوردن لە دانی باج بۆ نزیکەی 10 ساڵ و بەئاسانی گواستنەوەی داهات.
-
حکومەتی هەرێمی کوردستان چەندین گرێبەستی وەبەرهێنانی هاوبەشی لەگەڵ کۆمپانیاکانی 17 وڵات ئەنجامداوە بۆ ئەوەی بە خێرایی سوود لە سەرچاوە سروشتییەکانی وەربگرێت.
-
هەرێمی کوردستان دوو فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی هەیە، ئەوانیش فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی هەولێر و سلێمانین، کە گەشتی ڕاستەوخۆی بۆ ئەوروپا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست تێدا ئەنجامدەدرێت. فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی دهۆکیش ئێستا لە ژێر دروستکردن دایە.
|